تاريخچه وزارت اطلاعات

تاریخچه وزارت اطلاعات!

وزارت اطلاعات که در سال 1362 تاسیس شد، نقش مهمی در حفظ جمهوری اسلامی از زمان تاسیس تا به امروز داشته است و سرباز گمنام این وزارتخانه وظیفه پاسداری و حفظ امنیت جمهوری اسلامی را در مقابل تهدیدات دشمنان و خرابکاری مخالفان جمهوری اسلامی به عهده داشته‌اند.

با پیروزی انقلاب اسلامی ساواک و دستگاهای اطلاعاتی رژیم پهلوی منحل گردید و نیروهای مردمی در محله‌ها، کلانتری‌ها، مساجد و مراکز پیش‌آهنگی و کانون‌های جوانان کمیته‌های مردمی تشکیل شدند.

هر کمیته هم در حد خودش ضمن کارهای امنیتی جاری به جمع‌آوری اطلاعات می‌پرداخت و عمدتا در زمینه اطلاعات داخلی واحدی در هر کمیته به نام واحد اطلاعات شکل گرفته بود. به دلیل عدم تمرکز و هماهنگی، نهادهای مختلف همچون سپاه پاسداران، اداره اطلاعات نخست‌وزیری، کمیته‌های انقلاب، قضات و… برای خود کار اطلاعاتی می‌کردند.

پس از گذشت یکسال از پیروزی انقلاب عملا امور اطلاعاتی و امنیتی گسترده و گسترده‌تر می‌شد؛ و پراکندگی‌ها و تداخل‌هایی که به طور طبیعی از این پراکندگی‌ها نشات می‌گرفت در کارها اخلال ایجاد می‌کرد.

از این رو دفتر اطلاعات نخست‌وزیری با ابتکار شهید رجایی شکل گرفت. و امور اطلاعاتی میان سپاه و ارتش و کمیته و شهربانی تقسیم گردید. سرانجام لایحه تشکیل وزارت اطلاعات در سال 1362 دولت میرحسین موسوی، نخست وزیر وقت ایران تهیه و به مجلس شورای اسلامی ارائه کرد.

پس از ورود بحث به مجلس، اینکه این سازمان زیر نظر کدام‌یک از ارگان‌ها اداره شود، اختلاف‌نظر وجود داشت. عده‌ای معتقد بودند تشکیلات اطلاعاتی بایستی زیر نظر سپاه پاسداران اداره شود، ولی عده‌ای دیگر، این سازمان را زیر نظر قوه‌ی قضائیه قرار می‌دادند.

عده‌ای نیز آن را جزئی از نهاد ریاست جمهوری می‌دانستند و حتی گروهی معتقد بودند به دلیل حساسیت و اهمیت تشکیلات اطلاعاتی، سازمان اطلاعات بایستی زیر نظر بالاترین مقام کشور یعنی رهبری اداره شود. اما گویا ترس از قدرتمند شدن و در واقع غیرقابل کنترل شدن تشکیلات امنیتی و تجربه‌ی تلخی که از ساواک وجود داشت، باعث شد تا سرانجام به جای «سازمان اطلاعات» لایحه‌ی وزارت اطلاعات در دستور کار قرارگیرد؛ تا از یک طرف مجلس و از طرف دیگر رئیس جمهور بر عملکرد آن نظارت داشته باشد.

پیش از تصویب قانون وزارت اطلاعات در تاریخ ۲۹/۲/۱۳۶۲ قانون تعیین ضوابط و شرایط «وزیر اطلاعات» با تأیید شورای نگهبان تصویب شد. براساس این ضوابط، وزیر اطلاعات باید واجد شرایط ذیل باشد:

۱ تحصیلات در حد اجتهاد؛

۲ اشتهار به عدالت و تقوا؛

۳ داشتن سابقه‌ای روشن از نظر سیاسی و مدیریتی؛

۴ عدم عضویت در احزاب، سازمان‌ها و گروه‌های سیاسی.

بدین ترتیب پس از رایزنی‌های مختلف، قانون تأسیس «وزارت اطلاعات» در تاریخ ۱۰/۶/۱۳۶۳ به دولت میرحسین موسوی جهت اجرا ابلاغ شد.

جهت اجرایی شدن مصوبه‌ی مجلس، میرحسین موسوی، اسماعیل فردوسی‌پور را جهت تصدی وزارت اطلاعات به عنوان اولین گزینه جهت رأی اعتماد به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد. اما حساسیت موضوع از یک طرف و دفاع ضعیف آقای فردوسی‌پور در مقابل نمایندگان مخالف از طرف دیگر باعث شد تا از بین ۱۹۱ نفر نماینده‌ی حاضر با ۷۴ رأی موافق و ۴۷ رأی مخالف و چهل رأی ممتنع، موفق به کسب رأی اعتماد مجلس نگردد.

مدتی بعد در زمان ریاست جمهوری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، میرحسین موسوی این بار محمد محمدی ری‌شهری را در تاریخ ۲۴/۵/۱۳۶۳ جهت کسب رأی اعتماد برای تصدی وزارت اطلاعات به مجلس معرفی کرد. پس از شنیدن سخنان وزیر پیشنهادی و نمایندگان موافق و مخالف، سرانجام از مجموع دویست رأی مأخوذه با ۱۷۶ رأی موافق، یازده رأی مخالف و سیزده رأی ممتنع، محمد محمدی ری‌شهری به عنوان اولین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی ایران موفق به کسب رأی اعتماد گردید و در تاریخ ۶/۶/۱۳۶۳ حکم انتصاب او از سوی نخست‌وزیر وقت میرحسین موسوی صادر و در وزارت اطلاعات مشغول به‌کار شد.

پس از محمد محمدی ری‌شهری، در دولت‌های اول و دوم اکبر هاشمی رفسنجانی، آقای علی فلاحیان، در دولت سیدمحمد خاتمی، قربانعلی دری نجف‌آبادی و علی یونسی، و در دولت محمود احمدی‌نژاد محسنی اژه‌ای و حیدر مصلحی وزیر اطلاعات بوده‌اند.

https://313-313.ir/